जनसंख्याभन्दा दोब्बर बैंक खाता, कर्जा विस्तारमा सुस्ती

नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा निक्षेप तथा कर्जा खाताको संख्या ऐतिहासिक रूपमा उकालो लाग्दै गएको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकले चालु आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को साउन महिनासम्मको तथ्यांक सार्वजनिक गर्दा देशभर सञ्चालनमा रहेका बैंक तथा वित्तीय संस्थाका निक्षेप र कर्जा खाता झन्डै ६ करोड २१ लाख २७ हजार ६८० पुगेको देखिन्छ। यो अघिल्लो वर्षको सोही अवधिको ५ करोड ८१ लाख ५४ हजार ७८८ भन्दा ६.८३ प्रतिशत बढी हो।

राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार नेपालमा कुल जनसंख्या २ करोड ९१ लाख ६५ हजार ५७८ छ, तर हाल देशभर बैंक खाताको संख्या जनसंख्याभन्दा करिब २.१३ गुणा बढी, अर्थात् ३ करोड २९ लाख ६३ हजार १०२ रहेको छ। एकै व्यक्तिले धेरै बैंकमा खाता खोल्न पाउने सहज नीतिले यो वृद्धि सम्भव भएको हो।

राष्ट्र बैंकका अनुसार निक्षेप खातामध्ये सबैभन्दा धेरै वाणिज्य बैंकमा छन्—५ करोड १६ लाख १५ हजार ७५९। विकास बैंकमा ७५ लाख ४३ हजार ३७, र वित्त कम्पनीमा ९ लाख ९९ हजार ६३७ खाता सञ्चालनमा छन्। अघिल्लो वर्षको तुलनामा सबै क्षेत्रमा वृद्धि भएको छ।

कर्जा खाताको संख्या पनि बढेर १९ लाख ३९ हजार २४७ पुगेको छ। तीमध्ये वाणिज्य बैंकमा १६ लाख ६३ हजार ७९१, विकास बैंकमा २ लाख ६६ हजार ८८४, र वित्त कम्पनीमा ५८ हजार ५७२ कर्जा खाता सञ्चालनमा छन्।

देशभर हाल १०७ बैंक तथा वित्तीय संस्था सक्रिय छन्, जसका ११ हजार ८२५ शाखामार्फत खाता सञ्चालन भइरहेको छ। वाणिज्य बैंकका ५,१०१, विकास बैंकका १,१३४ र वित्त कम्पनीका २९१ शाखा छन्, जबकि लघुवित्तका ५,०२ शाखाले सेवा दिइरहेका छन्।

आर्थिक हिसाबले कुल निक्षेप ७२ खर्ब ९४ अर्ब रुपैयाँ र कुल कर्जा प्रवाह ५६ खर्ब १८ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ। निक्षेप वृद्धि कर्जा मागको तुलनामा धेरै देखिँदा व्यापारिक लगानीमा केही सुस्ती देखिएको विज्ञहरुको निष्कर्ष छ।

विशेषज्ञका अनुसार सामाजिक सुरक्षा भत्ता, सरकारी कारोबार तथा वित्तीय गतिविधि अनिवार्य बैंकमार्फत सञ्चालन गर्ने व्यवस्था, वित्तीय समावेशीकरण, र सुरक्षित बचत प्रवृत्तिले यो वृद्धि सम्भव भएको हो। उनीहरू भन्छन्, “निक्षेपको वृद्धिले आर्थिक सुरक्षा बलियो बनाउँछ, तर कर्जा प्रवाह न्यून रहिरहे उत्पादन र व्यवसाय विस्तारमा अवरोध आउन सक्छ।”