नेपालमा तिहार केवल धार्मिक पर्व नभएर राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई बल दिने दोस्रो ठूलो उत्सव पनि हो। प्रत्येक वर्ष तिहारको समयमा सुकेका फलफूलको व्यापार मात्र करिब २५ अर्ब रुपैयाँ बराबरको हुने गरेको छ।
यस वर्षको तथ्यांक अनुसार, जुलाई मध्यदेखि सेप्टेम्बर मध्यसम्म मात्रै आयात गरिएको सुकेका फलफूलको मूल्य २ अर्ब ४५ करोड रुपैयाँ पुगेको छ। सबैभन्दा बढी माग हुने फलफूलमा अखरोट, बदाम, काजू, पिस्ता र किशमिश रहेका छन्। अन्य फलफूल, जस्तै अंजीर, सुपारी, र खुर्सानी पनि प्रचुर मात्रामा प्रयोग गरिन्छ।
वित्तीय वर्ष २०८२/८३ को पहिलो दुई महिनामा नारियल २६ करोड ७३ लाख, अखरोट २४ करोड ६४ लाख, पिस्ता ४ करोड ६ लाख, र किशमिश ३७ करोड ६६ लाख रुपैयाँ बराबरको आयात गरिएको छ। यसै अवधिमा मिश्रित फलफूल १७ करोड ४१ लाख बराबर आयात भएको छ।
नेपालले यी फलफूल मुख्यत: अष्ट्रेलिया, चीन, भारत, कुवेत, मलेसिया, ओमान, कतार, साउदी अरब, भियतनाम, बहारिन, बेनिन, ब्रुनाई, इजिप्ट, इजरायल, कोरिया, मोजाम्बिक, नाइजेरिया, सिङ्गापुर, दक्षिण अफ्रिका, यूएई, यूके र अमेरिका बाट आयात गर्छ। वित्तीय वर्ष २०८१/८२ मा नारियल ८६ करोड १४ लाख, काजू ५३ करोड २२ लाख, अखरोट १ अर्ब ४ मिलियन, र किशमिश ४१ करोड ३८ लाख बराबर आयात भएको थियो।
यसैबीच, फूलको व्यापार पनि तिहारमा उच्च हुने गर्दछ। प्रमुख फूलहरूमा गेंदा (सयापत्री), क्रिसान्थेमम (गोदावरी), र मखमली (ग्लोब अमरन्थ) पर्दछन्। फूलको व्यापार यस वर्ष ४५ करोड रुपैयाँ बराबर रहने अनुमान गरिएको छ। फूल उद्योग संघ नेपालका अध्यक्ष राजेश भक्ति श्रेष्ठका अनुसार, फूल व्यवसायमा करिब ६०० उद्यमी र १२ हजार मजदुर प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न छन्।
फूलको ९० प्रतिशत माग नेपालमै उत्पादन गरिन्छ भने बाँकी १० प्रतिशत भारतबाट अवैध रूपमा आयात हुन्छ। यस वर्ष तिहार छिटो आएको कारण बजारमा फूलको आपूर्ति सीमित रहेको छ।
यसका साथै, सजावट बत्तीमा करिब ६५ करोड रुपैयाँ बराबरको व्यापार हुने अपेक्षा छ। नेपाल विद्युत प्राधिकरणका अनुसार, गत वर्ष लक्ष्मीपूजामा १६०२ मेगावाट विद्युत् खपत भएको थियो, जुन वर्षकै उच्चतम थियो।
यसरी तिहारले न केवल सांस्कृतिक उत्सवको रूपमा महत्वपूर्ण छ, तर आयात, व्यापार, रोजगार र घरेलु उत्पादन मार्फत अर्थतन्त्रमा ठूलो योगदान पुर्याउने पर्व पनि हो।
